YENİFOÇA TARİHÇESİ

Yenifoça, izmir’e70 km. uzaklıkta olup uzun sahil bandı ve kıyılardaki eski yerleşimalanları ile tam bir doğa harikasıdır. Ege bölgesinde kuzeyden güneye doğru denize dikine inendağ ova silsilesi ile denize ulaşılır. Ege tarihi içinde üçbin yıllık geçmişi olan Yenifoça bir liman kentidir. Ortaçağda İzmir ve Çevresi Bizans İmparatorluğunun merkezi haline gelir.1098’de Bizanslılar İzmir çevresini alırlar. Bu sayede Cenevizlilerinimtiyazları artar. Cenevizliler 12. yüzyıl başlarından itibaren gelirlerinin büyük kısmını deniz ticaretinden sağlarlar. Ege ve Karadeniz kıyılarında ticaret kolonileri kurarlar. Yenifoça, Cenevizliler için önemli yerleşim ve ticaret alanları içindedir. Selçuklu akınlarından korunmak için şehri çevreleyen bir kale inşa etmişlerdir. 1275 yılında Cenevizli tüccar Zaccaria ailesi Yenifoça’ya yerleşerek şap yataklarını işletmeye sokarlar ve vergilerini Saruhan Beyliği’ne öderler. Üretimi 1298 yılında 650 kantarken , 14. yüzyılda 14.000 kantara ulaşmıştır. Yenifoça kalesinin yapım nedenlerinden en önemlisi şap madenidir. Ayrıca Asya üzerinden gelen malların Avrupa’ya sevkiyatı gemilerle Yenifoça’lı tüccarlar tarafından Yenifoça limanında yapılmıştır. Yenifoça’nın şapı Calavria pamuğundada kullanılmaktaydı. Şehrin korunması için Cenevizliler tarafından bir kale inşa edilir ve liman yapılır.

Yenifoça, 1455’de Fatih Sultan Mehmet devrinde Osmanlılar’ca fethedilir. Cenevizli tüccarlar tarafından inşa ettirilen kale savaşlar sırasında hasar görmüştür. 15 Kasım1455’te Yenifoça'yı Osmanlılar’ın almasından sonra yıkılan yerlerin onarımı yapılmış ve kale şehirdeki yerleşik halkın denge degişimi için kullanılmış ve sürgün yeri haline getirilmiştir. 16. yüzyılda Osmanlılar’ın Akdeniz’de güçlenmesi ile Cenevizliler bölgeyi terk etmişlerdir. Bunun üzerine bölgeye Müslüman halk getirilerek nüfus dağılımı değiştirilmiştir. Osmanlı döneminde Müslümanlarla Gayrimüslimler bir arada yaşamış olup, yaşam alanlarını farklı sokaklarda oluşturmuşlardır. Osmanlılar, Yenifoça’yı Foça’nın kazası yapmışlardır. Yenifoça’daki yerleşim ve gelir kaynaklarının 1908 ile 1899 arası (Hicri 1326-1317) yayınlanan salnamelere göre Yenifoça’da 1151 hane, 177 dükkan 2 hamam 1 otel 1 hükümet konağı, 1 cami, 8 kilise, 2 mektep bulunduğu gösterilmektedir. (İzmir ve Çevresi Resmi Binalar İstatistiği, 1918) Osmanlı döneminin önemli yapılarından biri fatih Camii’dir. Köprüler, medreseler ve hamamlar bu dönemde yapılmıştır.

YEL DEĞİRMENLERİ
Günümüzde iki tane kalmış olan yel değirmenleri, yaklaşık 40 yıl önce faaliyet halinde idi. Yunan ve Türk halkının birlikte kullandıkları bu değirmenlerde kendi ihtiyaçları olan buğday,darı,arpa gibi tahıl ürünlerini öğütürlerdi. Bu öğütme işleminde Yenifoça’nın aldığı poyraz rüzgarının  kuvvetinin etkisi oldukça fazlaydı.

FATiH CAMii Eskiden kilise olarak yapılmış olan bina,  Fatih Sultan Mehmet zamanynda camiye dönüştürüldü. Avlusuna bir taş minare ve medrese yaptırıldı. Cami avlusunda ise Hellenist devrine ait bir mezar şadırvan görevini görmekte.

OSMANLI MEZARLIĞI
Fatih Sultan Mehmet zamanında kullanılan İslam mezarlığı günümüzde de kullanılmakta. 1059 tarihli mezar taşı bulunmakta.

YUNAN MEZARLIĞI
Maşatlık mevkii’ndeki bu mezarlığın varlığı çok eskilere dayanmakta. Rivayete göre, günümüzde varlığını sürdüren kubbe şeklindeki bu mezarın Yunan prensiyle, prensesine ait olduğu söylenir.

DEĞİRMENTAŞLARI
Günümüzden 62 yıl önce Türkler tarafından işletilen bu taş madenleri Yunanlılar zamanyndan beri faaliyet gösteriyor.